Av Tüfekleri

16'ncı yüzyılın başlarına kadar en ucuz ve en yaygın av silahı olan ok ve yay 
16'yy başlarından itibaren yenibir silah avlaklarda yerin almaya başladı. 13'üncü 
yüzyıldan beri askeri amaçlı kullanılan ateşli silhlar, ilk ateşleme sisteminin 
bulunması ile, avlanmak amacı ile kullanılmaya başlanmıştır.

Yeni avlanma biçimleri zaman içinde farklı avlanma gelenekleri olan bölgelere 
de ulaştı.17'nci yy'ın sonlarına doğru kuş avcılığı orta avrupada yaygınlaşmaya 
başladı.

19'ncu yüzyıla kadar av silahları, ateşli silah teknolojisinin gelişiminde egemen 
rolü oynadı. Av silahları gelişirken ortayaçıkan prototipler, askeri silahların oluşması 
için yapılacak harcamaları en az düzeye indirdi. Her türlü yenilik, av silahlarında 
başlıyordu.

Arkadan doldurulan av silahları, 1840'larda yaygınlaşmaya başlamış ve 1860'larda 
yaygın bir şekilde kullanılır hale gelmişti. Yüzyılın sonlarına doğru, ateşleme 
iğnelerini silahın iç kısmında barındıran silahlar yaygın bir şekilde kullanılır oldu.
 Ençok kullanılan avtüfeği modeli 1875'te ingiliz Anson ile Deeley tarafından icat edildi. 
Silahın gücünü artırmak ve saçmalarıın dağılmasını önlemek için namlunun ağzına
 yakın bölümü darlaştırılarak choke uygulandı.

Yivsiz av tüfeğinin mucidi olan ingilizler bu alanda birçok icat ve gelişmede büyük 
rol oynadılar. Bilindiği gibi o günlerin Büyük Britanya'sı dünyanın birçok yerinde 
geniş toprakları olan sömürgelere sahip bir imparatorluktu.

Tek Kırma
Namlusu kubuzdaki mafsal etrafından kırılarak doldurulur ve sadece 
tek fişek kullanılır. Her nekadar eski bir tasarım olsada tek atışlı kırmalar 
günümüz insanına yenibir avcılık anlayışı sunar. Farklı bir perspektiften 
bakacak olursak böyle bir tüfek ile avlanmak, avı başarı ile tamamlayabilmek 
açısından tek atışa bağlı olacağından pekçok avcı için gerçek bir zorluk ve 
meydan okuma olarak kabul edilebilir.

Superpoze ( Bindirikli )
Üst üste iki namludan oluşur, çoğunlukla alt namlu yarım şok ( Modified ) 
üst namlu ise tam şok ( Full Choke ) olur. Superpozeler de tıpkı klasik çifteler 
gibi tek, çift tetikli veya selektörlü olabilirler. Çift tetikli tüfeklerde ön tetik alt
 namluyu arka tetik ise üst namluyu ateşler.

Kırma Çifte ( Side by Side )
Kırma çifteler yan yana iki namludan oluşur, kubuzdaki mafsaldan kırılarak
 doldurulan av tüfeğidir. Standart olarak sağ namluları yarım şok ve sol namluları
 tam şokludur; ancak istek ve arzuya göre namlular farklılık gösterebilir. Çiftelerin 
kullanıma yansıyan en iyi özelliklerinden bir tanesi bu silahların mükemmel denge 
özelliğine sahip olmasıdır. Denge noktası olan kubuzla el kundağı arasındaki nokta, 
nişan alma pozisyonunda her iki el arasındadır. Dolayısıyla eller arasında eşit bir 
denge dağılımı sözkonusu olur. Kırma çiftelerin geniş yüzeyi, avcılar tarafından 
özellikle yakın kalkan avlarda bir avantaj olarak kabul edilir

Detay için tıklayınız

1. Mafsal pimi
2. Mafsal pimi kapağı
3. Horoz pimi kapağı
4. Tespit vidası
5. Kilit levhası
6. Mandal dayanağı
7. Üst mandal
8. Üst mandal yayı
9. Üst mandal yayı pimi
10. Üst mandal vidası yayı
11. Emniyet vidası
12. Emniyet sürgüsü
13. Emniyet yayı
14. Kurma yayı
15. Tetik ayar yayı
16. Tetik ayağı
17. Kurma manivelası
18. Horoz
19. Emniyet sürgüsü pimi
20. Tetik ayağı yayı tespit vidası
21. Emniyet sürgüsü pimi
22. Kubuz kapağı ön vidası
23. Kubuz kapağı vidası
24. Sol tetik
25. Sağ tetik
26. Tetik pimi
27. Kubuz Kapağı arka vidası
28. Kubuz merkez vidası
29. El kundağı kilit yayı muhafaza borusu
30. El kundağı kilit tutucusu
31. El kundağı kilit yayı
32. Tırnak itici
33. El kundağı kilit çubuğu
34. El kundağı kilit çubuğu tespit vidası
35. El kundağı tespit vidası
36. Tırnak çubuğu pimi
37. Kurma manivelası pimi
38. Tetik ayağı pimi
39. Kilit levhası tespit vidası
40. El kundağı metalik ucu
41. El kundağı metalik ucu tespit vidası
42. Tetik törpüsü tespit vidası
43. Kundak tavan levhası tespit vidaları
44. Kundak taban levhası
45. Arma
46. Arpacık
47. Tırnak
48. Tırnak tespit vidası
49. Otomatik emniyet dayanağı
50. Kubuz kapağı
51. Kundak
52. Mafsal pimi tespit vidası
53. El kundağı metalik kısmı
54. El kundağı ahşap kısmı
55. El kundağı tespit vidası
56. Komple çift namlu
57. Kubuz

Dipçik veya kundak av tüfeğinin en önemli unsurlarından biridir, dipçik ve 
el kundağı olmak üzere iki parçadan oluşur, Dipçik kısmı geri tepme'nin 
omuzda absorbe edilmesini sağlarken el kundağı da namlu ısısını yalıtarak,
 diğer elinizin tüfeğe yön vermenizi sağlar.
Av tüfeği kundaklarında da tıpkı tabancalarda olduğu gibi silahı kavramaya 
yarayan kabza kısmı bulunur. Silahın bu kısmından kavranarak dipçik gerisinin 
sıkıca omuza oturması nişan almayı kolaylaştıracağı gibi geri tepmenin avcı
 üzerindeki etkisini de azaltır.

Sıkça görülen bir dipçik biçimi ise düz olan, yani kabzasız olandır. İngiliz kundak 
adı verilen bu dipçiklerin yapımındaki amaç, çift tetikli silahlarda bir tetikten diğerine
 geçmede sağladığı kolaylık görüşüdür. Normal olarak öndeki tetiği düşürüp, 
arkadakine geçtiğimizde kabzadaki kavramamızı bir parçada olsa değiştirmenizi 
gerektirir. Eğer İngiliz kundaklı silahlar ( Side by Side ) beğeninize hitap ediyorsa 
tercih sebebi olabilir ancak tek tetikli silaklarda size hiçbir avantaj sağlamaz.

Dipçikle ilgili bilinmesi gereken en önemli şey, onun sizin anatomik yapınıza 
uygun olup olmadığıdır. Dipçiği omuzun tam olarak neresine yaslayacağınız 
konusu herkes için farklılık gösterir. Bu omuz genişliğinize, boyun uzunluğunuza, 
kafa yapınıza göre farklılıklar gösterebilir. Yapınıza uygun bir tüfek onu ilk 
omuzladığınız anda, gözünüz arpacık ile ayni hatta bakar ve namluda hedefi 
gösterir durumda olmalıdır.
Size uygun kundağın seçiminde dikkat etmeniz gereken en önemli nokta ölçülerdir. 
Dipçik gerisindeki tabla merkezinden tetiğe olan uzaklığı
İngilizce'de "çekme uzunluğu" ( Lenght of pull )olarak adlandırılır.

Geleneksel çekme uzunluğu testi ise basit olarak söyle yapılır:
Elinizi yere paralel olarak uzattıktan sonra doksan derece açı teşkil edecek
 şekilde havaya doğru kırın. Silhı kolunuzun pazu kısmına oturtduğunuzda
 işaret parmağınızın ilk kıvrımı tetiği rahatça çekebiliyorsa sonuç iyi denebilir.

Av tüfeğinde "düşüş" önemli başka bir konudur. Silah terminolojisinde düşüş, 
namlu hattının geriye olan uzantısının dipçik tabanın üst noktasına veya yanak 
burnu ( Comb ) olarak adlandırılan nokyaya olan dikey uzaklığıdır.



Bunu ölçmenin en kolay yolu, namluyu bir masanın kenarına arpacığı boşa 
düşecek şekilde yaslayıp gerekli uzaklıkları almaktır. Düşüş mesafesinin çok 
olması, silahın hedefete aşağı vurmasına, az olması ise yukarı vurmasına sebep olur.

Ateşli silahlar var olduğundan beri kundak yapımında ahşabıb hertürlüsü denenmiştir 
ancak hiçbir ağaç cinsi ceviz kadar tutmamıştır. Ceviz, sert ve güçlü darbeye dayanıklı 
fakat hafif ve esnek olmasının yanında diğer ağaçlara göre çok daha az çekme ve 
şişme özellikleri ile üzerinde çalışması kolay, güzel kokulu ve cila kabuleden ağaç türüdür.

Namlu, av tüfeğinde saçmaları hedefe yöneltmeye yarayan en önemli parçalardan biridir. 
Namlu bir uçtan paralel başlayıp uzanan fişek yatağı, gittikçe daralarak namlu iç çapı
 kadar küçülür. Namlu içi, namlunun sonuna doğru daralarak son 10 cm içerisinde 
şok (Choke) kısmını oluşturur. Av tüfeklerinde namlunun üzerinde nişan almaya yarayan
 bir bant vardır. Bunların bir kısmı hafif ve çabuk soğuyabilen metalden olup namlu 
boyunca veya iki namlu arasında boydan boya uzanır. Av tüfeklerinde genel olarak tek 
arpacık bulunur. Bunlar görünüm kolaylığı sağlamak için çoğu zaman pirinçten yapılır.



Standart namlu boyları olarak av tüfeklerinde ağırlıkla 26 inç, 28 inç ve 30 inç boylar 
kabul görse de, Kıbrıs'ta yasal olarak 25 inç den 34 inç'e kadar değişik uzunluklarda
 namlulu tüfekler bulmak mümkündür. Namlu boyu bir tüfek tasarımı meselesidir, 
Kısa namlulu tüfekler, uzun namlulu tüfeklere kıyasla ava daha rahat yönelirler. 
Namlu uzadıkça tüfeğin ava yöneltilmesinde zorluklar baş gösterir, yani atış 
pozisyonuna girinceye kadar fazla zaman ve yol harcanır. Namlu kısaldıkça ava 
çevrilmesi kolaylaşır. Böylece ava, vakit kaybı olmaksızın tetik düşürülebilir.

Av tüfeklerinde çap namlunun iç genişliğinin ifadesidir. Günümüzde kullanılan 
çap ölçüsü eski İngiliz sistemine göre yapılmıştır, ingilizler buna Gauge derler.
 Av tüfeklerinde çap kelimesi kullanılırken yivli silahlarda Kalibre olarak adlandırılır.
0,4536gr saf kurşun (1 pound) 12 eşit parçaya bölündükten sonra meydana gelen 
sayı o silahın çapı olarak kabul edilmiştir.
Söz konusu çap ölçüsüne göre bölmeden dolayı rakam büyüdükçe namlu açıklığı 
da ufalmaktadır.
Buna göre 1 pound saf kurşunun 12 ye bölünmesi 12 çapı, 16 ya bölünmesi 16 
çapı vermektedir, çıkan sonuca göre, nümerik olarak rakam büyüdükçe tüfeğin 
çapı küçülmektedir.
Sıradan bir 12 çaplı av tüfeğinin namlusu 0.730 inch.

Choke ( şok ), ingilizce kökenli bir kelimedir. Boüma, boğum anlamı taşır. Namlu iç 
çapının namlu ağzının 8-10 cm içinden başlayarak çok hafif bir daralmaya uğramasıdır.
 12 çapta sıradan bir namlunun 0,729 inç olduğunu varsayarsak bu namlunun tam 
şok olan ağız kısmı ortalama olarak 0,689 inç olabilir.
Şok'lar imalatçı firmaya göre azda olsa farklılıklar gösterir, bu yüzden her avcının 
genel doğruları bilmek kadar kendi tüfeğinin doğrusunu bilmek zorundadır. Bir tüfeğin
 şok etkisini tespit etmek için 40 yard uzaktan 30 inçlik bir dairenin içine yapılan atıştan 
daire içine giren saçmaların sayılıp yüzdeler bulunarak olur. Atış yapmadan önce 
fişekteki saçma sayısı bilindiğinden daire içine giren saçmalar sayıldığında yüzde
 kaçının daire 
içinde kaldığı anlaşılmış olur.

Şoklarda genel kural daralma nekadar fazla ise saçmaların merkezdeki dağılımı 
da o kadar yoğun olur. Şok seçimi, avlanacak olan hayvanın türü ve yapılacak 
avın şeklii ile yakından ilişkilidir. Örneğin fermalı keklik avında açık olan şoklar 
tercih edilirken geçit avlarında ise kapalı şokların tercih edilmesi doğru olacaktır.

Eski dönemlerdeki avcılar şokların silahlarının ucunda sabit olarak bulunmasından 
ötürü uygun şoku seçerken silahı da değiştirmek zorunluluğu yaşıyorlardı. Her 
nekadar bazı av tüfekleri farklı şok ve uzunlukta değiştirilebilir ekstra namlular ile 
tüketiciye sunulmuş olsada bunlar her avcının alım gücüne uygun değildi, bir türün 
avı için kullanılan şokun diğer bir türün avına uygun olmadığı ve herkesin her av için 
ayrı tüfek alamayacağı gerçeği araştırmacıları daha pratik bir çözüme yönlendirdi.

İlk olarak tek namlulu silahlar üzerinde namlu ucunda bulunan bir bileziğin el 
aracılığı ile döndürülmesi sonucu farklı şoklar yaratan bir sistem geliştirildi. 
( Polychoke ) adı verilen bu sistemin yerini zaman içerisinde pekçok denemelerden
 sonra bugün invektör şok olarak bildiğimiz aparatlar aldı. ( multichoke ) İnvektör
 şok kullanım esası namlu içine açılmış olan dişlere beş değişik şok olarak 
düşünülmüş bileziklerin bir anahtar vaıtası ile vidalanmasıdır. Böylece her av 
için değişik şoklu olan bir tüfek elde edilmiş olur. Çeşitli amaçlara uygun olarak 
geliştirilen şok tipleri sırasıyla şöyledir:

Kaval namlu
Kaval namludan çıkan saçma gurubu, namlu çıkış ağzından itibaren genişler. 
35m uzaklıktaki 1m²lik nişan yüzeyine, 12 çap kaval namlulu silahla, 70 mm.lik
 kartuşla yapılan atışta ortalama olarak %40 saçma isabet eder, dolayısı ile %60 
oranında saçma boşa gider-yayılır.

Silindir namlu
Bu tip namludan çıkan saçma gurubu, namlu çıkışından itibaren, kaval namluya
 oranla daha toplu olarak yayılır. 35m uzaklıktaki 1m²lik nişan yüzeyine, 12 çap
 silindir namlulu silahla, 70 mm.lik kartuşla yapılan atışta ortalama olarak %45 
saçma isabet eder, dolayısı ile %55 oranında saçma boşa gider-yayılır.

Düzeltilmiş silindir namlu (improved)
Böyle bir namludan çıkan saçma gurubu, 35m uzaklıktaki 1m²lik nişan yüzeyine,
 12 çap düzeltilmiş silindir namlulu silahla, 70 mm.lik kartuşla yapılan atışta 
ortalama olarak %50 saçma isabet eder, dolayısı ile %50 oranında saçma boşa
 gider-yayılır.

Çeyrek şok namlu (Skeet No.2)
Bu tip şoklu bir namludan çıkan saçma gurubu, 35m uzaklıktaki 1m²lik nişan 
yüzeyine, 12 çap düzeltilmiş silindir namlulu silahla, 70 mm.lik kartuşla yapılan 
atışta ortalama olarak %55 saçma isabet eder, dolayısı ile %45 oranında saçma
 boşa gider-yayılır.

Yarım şok namlu (modified)
Bu karakterde şoka sahip bir namludan, 35m uzaklıktaki 1m²lik nişan yüzeyine, 
12 çap düzeltilmiş silindir namlulu silahla, 70 mm.lik kartuşla yapılan atışta 
ortalama olarak %60 saçma isabet eder, dolayısı ile %40 oranında saçma 
boşa gider-yayılır.

Üç çeyrek şok namlu (improved-modified)
Üç çeyrek şoka sahip bir namludan, 35m uzaklıktaki 1m²lik nişan yüzeyine,
 12 çap düzeltilmiş silindir namlulu silahla, 70 mm.lik kartuşla yapılan atışta 
ortalama olarak %65 saçma isabet eder, dolayısı ile %35 oranında saçma 
boşa gider-yayılır.

Tam şok namlu (full)
Tam şoka sahip bir namludan, 35m uzaklıktaki 1m²lik nişan yüzeyine, 12 çap 
düzeltilmiş silindir namlulu silahla, 70 mm.lik kartuşla yapılan atışta ortalama
 olarak %70 saçma isabet eder, dolayısı ile %30 oranında saçma boşa gider
-yayılır.

Genelde avcıların ihmal ettiği; aslında yapması gerektiğine inandığı ancak vakit 
bulamadığından ötürü yapamadığını söylediği ya da gerekligörmediği bir konudur.
Halbuki silahı uzun süre kullanmamış ya da, uzun bir zaman kullanmayacak da ol
sak temizlik silahlar için şarttır. Silahın uzun ömürlü olması ancak bakım sayesinde
 gerçekleşir.
Silah temizliğinde amaç; av sonrası namlu içinde kalan kurum, barut artıkları, civa 
esaslı kapsüllerin bıraktığı pas yapıcı artıklar temizlenmesidir. Silahımızı temiz ve 
bakımlı, parçalarının sağlam ve noksansız olmasını, ayrıca ömrünün uzamasını 
sağlamaktadır. Bu her silah sahibinin asli görevidir.

Temizlikde Gerekli Malzemeler;

Harbi
Temizleyici Yağ
Koruyucu Yağ
Temizlik Bezi ( Mutlaka yumuşak kumaş kullanılmalı )
Tel fırça

Nasıl Temizlik Yaparız

Silah temizliği çok az bir miktar yağ ile yapılmalıdır. Önce silahı kontrol ederiz, 
ardından temiz ve düz bir zeminde veya büyük bir bez üstünde silahımızı ana
 parçalara ayırırız.

- Harbi'nin ucuna tel'i takınız ve namluya sokunuz ve birkaç defa ileri geri götürünüz.



- Namuyu silah yağı ile ıslatılmış bir bez ile temizleyiniz; (Bezin yağ ile ıslatılması, 
tamamen yağ ile yıkanması değildir) Bu işlem, bez namludan temiz çıkıncaya 
kadar yeni bezlerle devam edilir.



-Özellikle namlu, yağlı kalmaması gerekir yoksa toz çeker, koruyucu yağ ile
 temizlenmelidir. Bu yağ çok daha ince ve uçucu özelliğe sahip olmalıdır.
Daha sonra temiz ve hafif yağlı bez ile silahın namlusu silinir ve temizlenir.

Temizlikte Dikkat Edilmesi Gerekli Hususlar

" Silahın toz, kum, ter, çamur, kötü hava şartları yanmış barut parçaları 
düşmanıdırlar. Bunlardan mümkün olduğunca silahımızı uzak tutmalıyız,
" Hiçbir zaman temizlik maksadıyla da olsa silah detaylı sökülmeye 
çalışılmamalıdır, bu silah ustalarının işidir.
" Kullanılacak yağ ince olmalıdır. İnce yağ akıcıdır, dolayısı ile temizleyici özelliği
 fazladır. Temizlik için yağ bulunamıyorsa; dikiş makinalarının yağı, gaz yağı
 kullanılabilir. Asla benzin ve ürünleri ile temizlik yapılmaz.
" Temizlikte bir diğer yanlış kanıda şudur; Temizlik setinde bulunan tel fırça
 namlu için zararlıdır, aksine yapışmış ve orada sertleşmiş olan pislik yanmış
 barut parçaları ancak bu fırçalarla temizlenir, ardından da normal temizliğe geçilebilir.

İyi bir atıcı olmak, silahlar hakkında çokşey bilmek bazen yetmeyebilir. 
Temizlik üstün körü; tozunun alınması yada birkaç yerine yağ sürülmesi 
değildir. Yukarıda anlatıldığı şekilde temizlik ve bakımının zamanında yapılmasıdır.

Silahımızın avcılık kuralları çerçevesinde, her zaman ava hazır olacağı şekilde
 temizlik ve bakımının yapılarak, kullanılmıyor dahi olsa belli aralıklarla kontrol 
edilmesi gereklidir

* Av Tüfekleri bölümünün hazırlanmasında katkıda bulunan Sayın Memduh PARS ve Sayın Harper ORHON'a teşekkür ederiz.